Yumurtalar, beyaz ve kahverengiden pembemsi ve maviye kadar pek çok farklı renkte bulunabilir. Peki bu renk farklarının neden kaynaklandığını hiç merak ettiniz mi? Yumurta kabuklarının rengini belirleyen ana faktör genetik olsa da, bazı çevresel unsurlar da bu renkler üzerinde etkiye sahiptir.
Bilim insanları tavuk yumurtası kabuğu renginde rol oynayan en az yedi gen keşfettiler: CPOX, FECH, BCRP, HRG1, FLVCR, SLCO1A2 ve SLCO1C1.
Kahverengi ve beyaz yumurtaların pigmentleri öncelikle protoporfirin adı verilen organik bir pigmentin üretiminden etkilenir. Pigment, kanın hemoglobininde demir içeren bir bileşik olan hemden türetilir. Biliverdin ve biliverdin-çinko şelat olarak adlandırılan diğer iki pigment de tavuğun yumurta rengini etkileyebilir, ancak genellikle en etkili pigment olarak protoporfirin kabul edilir.
Genel olarak baktığımızda, beyaz yumurtalarda çok az protoporfirin bulunurken, kahverengi yumurtalarda bol miktarda bulunur. CPOX geninin ifadesinin yüksek düzeyde olması, daha fazla protoporfirinojene ve dolayısıyla daha kahverengi kabuk rengine neden olur. Öte yandan, FECH geninin ifadesinin yüksek düzeyde olması, daha düşük protoporfirinojen seviyelerine ve daha açık bir yumurta kabuğu rengine neden olur.
Elbette genetik etkenler nadiren bu kadar basittir ve diğer beş gen de (BCRP, HRG1, FLVCR, SLCO1A2 ve SLCO1C1) hem biyolojik hücrenin çeşitli kısımlarına ileten hem taşıyıcılarını etkileyerek renklenmeyi etkiler. Farklı tavuk türleri farklı genlere sahip oldukları için belirli yumurta kabuğu renkleriyle ilişkilendirilebilir.
Tavuğun yaşı, stres düzeyi, sağlıklı olması…
Yumurta rengi, genetik faktörlerin yanı sıra tavuğun yaşı, stres düzeyi, hastalık ve diyet gibi çok sayıda çevresel faktörden de etkilenebilir. Besinlerindeki demir seviyeleri ve özellikle Bacillus subtilis gibi bazı probiyotikler, kahverengi yumurtlayan tavuklar için özellikle önemlidir.
Stres, yaşlılık ve hastalık da yumurtalarda daha az pigmentasyona neden olabilir, ancak yumurtaların beyaz olması, tavuğun kesinlikle “mutsuz” veya hasta olduğu anlamına gelmez. Benzer bir şekilde kabuk rengi de yumurtanın tadını doğrudan etkilemez.
Peki ya mavi yumurtalar?
Mavi yumurtalar ise yukarıda bahsedilen tüm genetik kuralların biraz istisnasıdır. Şili’den Araucana tavuğunun yanı sıra Çin’den Dongxiang ve Lushi tavukları da dahil olmak üzere sadece birkaç cins mavi yumurta yumurtluyor ve bu sıra dışı renk, oocyan adı verilen bir gen sayesinde oluyor.
İlginç bir şekilde bu genin ifadesi, tavuk ırkının genomuna entegre olmayı başaran ve DNA’ları aracılığıyla nesiller boyunca aktarılan bir retrovirüs olan EAV-HP’nin neden olduğu tarihi bir enfeksiyondan kaynaklanmaktadır. Enfeksiyon büyük olasılıkla yüzlerce yıl önce meydana geldi ve fenotipin devamını sağlamak için tavukları seçici olarak yetiştiren çiftçiler tarafından fark edildi.
Neyse ki bu virüs zararsızdır ve mavi yumurtalar, doğru şekilde pişirildikleri takdirde tamamen güvenlidir. Tıpkı tavuklar gibi insan genomu da tarihi enfeksiyonlardan kaynaklanan endojen retrovirüs örnekleriyle doludur. Hatta, insan genomunun yüzde 8’e kadarı viral kökenli dizilerden oluşuyor.
